Het is een feit dat de technologie evolueert. Ik kom hier in toekomstige blogposts nog op terug, want er valt nog zoveel over te zeggen, maar de toekomst van de vertaler-vakman is in gevaar… Is dit een goede zaak of stevenen we af op een ramp? Het debat in de vertaalwereld laait op, en de meningen zijn nog steeds verdeeld, maar de realiteit is duidelijk: ChatGPT en andere DeepL tools behalen steeds uitstekender resultaten, en hun prestaties zijn verbluffend. Natuurlijk zijn deze tools niet voor iedereen geschikt, en vertaalspecialisten hebben nog steeds iets te zeggen over dit onderwerp. We zullen deze doos van Pandora in toekomstige artikelen openen, dat beloof ik!
Deze maand wilde ik kijken naar het gebruik van deze hulpmiddelen, die sommigen als “magisch” zouden omschrijven, in de zeer specifieke sector van juridische vertalingen, en nog meer in beëdigde vertalingen voor overheidsinstanties (in het specifieke geval van België: SPF Justitie, de gevangeniswereld, parketten, hoven en rechtbanken). De conferenties die ik regelmatig bijwoon, maken duidelijk dat Belgische instellingen er nog geen gebruik van maken, tenminste niet officieel. En wel om een eenvoudige en goede reden: met de machine blijft het risico op een verkeerde betekenis in een specifieke context bestaan, en als er één sector is waar de betekenis van een zin al zijn betekenis (!) moet behouden, dan is het wel de juridische wereld.
Een tweede reden om vast te houden aan de ambachtelijke vertaling voor de Belgische rechterlijke macht, is dat deze vertalingen vaak worden toevertrouwd aan beëdigde vertalers die voor de rechtbank een eed hebben afgelegd om getrouw te vertalen (een zogenaamde ‘ne varietur’-vertaling) en die een deontologische code ondertekenen waarin onder andere staat dat de auteur van de vertaling verantwoordelijk is voor zijn of haar werk. Dus wat gebeurt er met vertalingen die door de machine zijn gemaakt en waarop u moet zweren? Er is hier sprake van een juridisch vacuüm en ik zou onberispelijk, gezien de snelheid waarmee de overheidsadministratie moderniseert, geen datum noemen waarop dit vacuüm zal worden opgevuld.
Voor de vertaler-vakman in mij is dit een niet te missen kans, en ik ben er met beide voeten op gesprongen!
Ik ben niet goedgelovig: de dag zal komen dat de teksten die beëdigd moeten worden, machinaal vertaald moeten worden en dat ik alleen maar als proeflezer voor de machine zal dienen, om met mijn ‘ne varietur’ en mijn handtekening goed te keuren dat de controle is uitgevoerd en dat de geproduceerde tekst overeenkomt met het origineel… Maar laten we niet op de zaken vooruitlopen, ik ben een voorstander van vakmanschap omdat ik geloof dat het de enige echte manier is om te leren. Ja, sommigen zullen zeggen dat ik een chagrijnige oude man ben, maar dat is wat er nodig is… De doos van Pandora is open, laten we de vertaalmachines hun’ jeugdziektes’ geven, voor de rest zien we wel…
Bruce
Gepubliceerd op 1 september 2023